AMD – czyli zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem

Czym jest plamka żółta?

Jest to centralna część siatkówki oka, skupiająca w sobie ogromną liczbę komórek światłoczułych, a przez to – odpowiedzialna za najbardziej precyzyjne i ostre widzenie centralne, możliwość czytania, widzenia barw, rozpoznawania szczegółów, kontrastu itd.

AMD – ogólne informacje 

Symptomy AMD są trudne do wychwycenia na wczesnym etapie rozwoju AMD. Wówczas nie następuje jeszcze zmiana  jakości widzenia. W przypadku, gdy choroba atakuje jedno oko, nie zawsze dostrzega się modyfikacje. W zdolności widzenia, dlatego też zmiany dość długo pozostają niezauważone.

Pacjenci ze schorzeniami plamki żółtej zgłaszają zwykle objawy niedowidzenia centralnego: problemy z czytaniem, pisanie, oglądaniem telewizji, widzenie linii prostej w postaci pofalowanej krzywej, problemy z rozpoznaniem twarzy, numeru nadjeżdżającego autobusu itp., poczucie zmniejszonego kontrastu, mniejszej intensywności barw, pojawianie się w polu widzenia ciemnej plamy. 

Dane dotyczące zachorowalności

Schorzenie to występuje u ponad 35% populacji po 75 r.ż. Obecnie jest to globalny zdrowotny problem, dotykający zwłaszcza krajów ze starzejącą się populacją. Uznano, że AMD to choroba cywilizacyjna XXI wieku. 

Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD) może w sposób postępujący doprowadzać do uszkodzenie i zmian strukturalnych plamki, zwłaszcza u osób po 50-60 roku życia, a prawdopodobieństwo ich powstanie wzrasta z wiekiem.

Za najskuteczniejszy sposób zapobiegania AMD uważa się jej szybkie wykrycie – co może pozwolić na spowolnienie choroby. 

Ocenia się, że w Polsce zwyrodnienie plamki związanie z wiekiem dotyczy ok. 1,9 mln osób. Rocznie u ok. 200 tys. Polaków diagnozowana jest postać sucha AMD, a u ok. 20 tys. wysiękowa.

Rodzaje AMD

Przyczyną pojawienia się objawów mogą być zaburzenia w ukrywaniu plamki, wzrost patologicznych naczyń podsiatkówkowych (będący reakcją na niedotlenienie, związane z zaburzeniami krążenia) oraz unoszenie się i wtórny zanik nabłonka barwnikowego [lamki, poprzez odkładające się w nim toksyczne substancje, np. lipofuscynę. 

Wyróżniamy dwa typy zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem:

 Postać sucha AMD (zwana zanikową), dotyczy ona 85-90% pacjentów

Charakteryzuje się powolnym przebiegiem – nie prowadzi do gwałtownego spadku ostrości wzroku. Jest skutkiem stopniowego obumierania u zaniku komórek fotoreceptorowcyh siatkówki, znajdujących się w plamce. Objawia się to krzywieniem i zniekształceniem obrazu, trudnościami w czytaniu oraz ubytkami w centralnym polu widzenia. 

Choroba w niektórych przypadkach może przebiegać gwałtownie, co zwykle łączy się z nagłym, głębokim ubytkiem centralnego widzenia. Wyraźne pogorszenie ostrości wzroku poprzedzają dokuczliwe metamorfopsje (zniekształcenie widzianego obrazu). Zmiany pojawiają się zwykle obustronnie, choć nie muszą występować równocześnie, tak więc stopień zaawansowania choroby może być inny w każdym oku. 

Postać wysiękowa AMD (zwana „mokrą”), dotyczy ona 10-15% pacjentów

Forma wysiękowa jest o wiele groźniejsza dla pacjenta, ponieważ do gwałtownego, czasem nawet nieodwracalnego, pogorszenia wzroku może dojść nawet w ciagu kilku dni. Cechuje się aktywną neowaskularyzacją, czyli rozrostem nieprawidłowych, patologicznych naczyń. Ze względu na nieprawidłową budowę nowopowstających naczyń – dochodzi do przesączenia się płynu poza ich ścianę i wnikanie do siatkówki albo powstawania krwotoków podsiatkówkowych. W końcowym etapie choroby dochodzi do rozwoju włóknisto-naczyniowej blizny podsiatkówkowej i znacznego pogorszenia widzenia.

Jakie są objawy AMD?

• Zniekształcenie oglądanych przedmiotów oraz wrażenie zmiany ich wielkości (metamorfopsje, mikropsje, makropsje), co chory, zauważa zwłaszcza podczas czytania
• Trudności przy czytaniu i pisaniu 
• Pogorszenie ostrości wzroku (niewyraźne, zamazane widzenie)
• Obniżenie poczucia kontrastu i trudności w rozpoznawaniu barw (barwy wydają się być bledsze, mniej wysycone) 
• Pogorszenie widzenia w nocy 
• Niewyraźne widzenie z bliska 
• „Falowanie” linii prostych  
• Ubytek w centralnym polu widzenia w postaci ciemnej lub czarnej plamy 

W zaawansowanym stadium AMD, wszystkie wymienione powyżej objawy ulegają nasileniu, a w centralnym polu widzenia pojawia się ciemna plama. Prowadzi to do trudności w czytaniu, pisaniu, prowadzeniu samochodu, odczytaniu godziny na zegarze, rozpoznawaniu twarzy oraz wykonywaniu podstawowych, codziennych czynności. Wymagana jest wtedy pomoc osób trzecich, a takie widzenie określa się jako „prawną ślepotę”.

Jeżeli zmiany dotyczą tylko jednego oka, to mogą zostać długo niezauważone przez pacjenta, zwłaszcza gdy drugie oko jest prowadzące i dobrze widzi!

Czynniki ryzyka oraz kto jest narażony na wystąpienie AMD

Bezpośrednie przyczyny rozwoju nie są znane. Wiadomo jednak, że określone czynniki sprzyjają rozwojowi choroby. Należą do nich m.in.:

• zaawansowany wiek – najwyższe ryzyko zachorowania dotyczy osób po 75 r.ż.
• nieprawidłowa dieta – niedostateczna podaż antyoksydantów jak również nadmierne spożywanie alkoholu, pokarmów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol – sprzyja powstawaniu wolnych rodników tlenowych, uszkadzających siatkówkę (stres oksydacyjny)
• nadciśnienie tętnicze oraz choroby układu krążenia i miażdżyca
• otyłość
• palenie papierosów – zwiększa ryzyko aż sześciokrotnie
• jasny kolor tęczówki i jasna skóra
• nadmierna ekspozycja na światło słoneczne
• obecność w oku sztucznej soczewki, bez filtra chroniącego przed światłem niebieskim
• uwarunkowania genetyczne

Profilaktyka

Zminimalizowanie czynników sprzyjających rozwojowi choroby oraz zdrowy tryb życia, mogą ograniczyć prawdopodobieństwo rozwoju AMD.

Warto zwrócić uwagę na:

Zachowanie zbilansowanej diety, w skład której powinny wchodzić produkty spożywcze, owoce i warzywa bogate w:

• luteinę
• zeaksantynę
• kwasy omeg-3, w tym DHA
• witaminy z grupy B
• witaminę D
• witaminę E
• cynk
• selen

Regularną kontrolę poziomu cholesterolu i ciśnienia tętniczego.

Ochronę oczu przed światłem słonecznym (promienie UV), czyli używanie okularów z filtrem ochronnym.

Ograniczenie palenia papierosów oraz spożycia alkoholu.

Ograniczenie spożywania tłuszczów zwierzęcych.

Dieta – czy ma znaczenie?

Dieta ma znaczenie, nie tylko w utrzymaniu prawidłowego stanu całego organizmu, ale również jeżeli chodzi o funkcjonowanie pojedynczych organów. Dlatego zbilansowana dieta powinna opierać się na produktach bogatych w antyoksydanty i wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 (szczególnie DHA i EPA). Ich najlepszym źródłem są produkty z poniższej listy:

• awokado
• brokuły
• brukselka
• cukinia
• dynia
• groszek zielony
• jarmuż
• kapusta włoska
• koper
• liście pietruszki
• marchew
• migdały
• ogórki
• olej słonecznikowy
• olej sojowy
• orzechy pistacjowe
• orzechy włoskie
• papryka zielona i żółta
• pomarańcze
• pomidory
• różnorodne owoce
• ryby morskie (tuńczyk, dorsz, śledź, makrela, sardynki, halibut oraz sola)
• szczypiorek
• szpinak
• zielone oliwki
• żółtka jaj

Zasady suplementacji

Jak powszechnie wiadomo, ważne jest aby dostarczać organizmowi odpowiednią ilość miko-, makroelementów oraz witamin itd. Należy jednak pamiętać, że powinniśmy zażywać optymalne dawki tych składników, gdyż zarówno zbyt mała jak i zbyt duża ilość owych składników nie wpłynie korzystnie na funkcjonowanie naszego organizmu.

• optymalna dawka luteiny to 10-12 mg
• proporcja luteiny do zeaksantyny powinna wynosić 5:1
• kwasy omega-3 – należy pamiętać o dostarczaniu odpowiedniej ilości kwasów omega-3, w tym DHA, który pomaga w utrzymaniu prawidłowego widzenia
• witaminy z grupy B – ważne jest uzupełnianie diety w witaminy z grupy B. Ryboflawina pomaga w utrzymaniu prawidłowego widzenia. Niacyna jak również witamina B6, kwas foliowy i witamina B12 przyczyniają się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia
• witamina D – istotna jest suplementacja witaminy D, ponieważ 90% Polaków ma niedobory tej właśnie witaminy,
• witamina E – warto też dbać o właściwą podaż witaminy E, dlatego że przyczynia się do ochrony składników komórki przed uszkodzeniem oksydacyjnym pod wpływem wolnych rodników tlenowych.
• cynk i selen – warto uzupełniać dietę w cynk i selen. Cynk pomaga w utrzymaniu prawidłowego widzenia. Selen pomaga w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym. W przypadku niedoborów cynku i/lub selenu, należy sięgąć po suplementy zawierające te składniki.

Informacje zawarte w tym artykule w dużej mierze pochodzą z ulotki „AMD – zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem” opracowanej przez dr. n. med. Agnieszkę Kamińską. Ulotkę tę znajdziecie Państwo w naszych salonach EyeMedica znajdujących się w Nowym Sączu, ul. Lwowska 80 oraz Starym Sączu, Rynek 7.

Test Amslera

• Jeżeli korzystają Państwo z okularów do czytania, proszę je założyć
• Test należy trzymać w odległości około 30 cm od badanego oka
• Proszę zasłonić dłonią jedno oko; drugim proszę patrzeć w środkowy punkt siatki – czarny kwadrat – i koncentrować wzrok wyłącznie na nim
• Test należy wykonywać dla każdego oka oddzielnie

Czy…

• …wszystkie linie są proste?
• …poszczególne kwadraty mają ten sam rozmiar?
• …czarny kwadracik na środku pola jest wyraźny?

Jeżeli na którekolwiek pytanie z powyższych odpowiedzieli Państwo przecząco – proszę skonsultować się z lekarzem okulistą!